بیش از نیم قرن از تشکیل نهاد امور تربیتی در مدرسه‌ها می‌گذرد؛ مجموعه‌ای که در ابتدا عهده‌دار انجام فعالیت‌های فوق‌برنامه همچون سرود، برنامه‌های تفریحی، اردوها و سایر فعالیت‌های غیررسمی بود و یک‌سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اهداف، برنامه‌ها و نیروی انسانی کاملاً جدید، در قالب نهادی انقلابی به ابتکار شهید رجایی فعالیت خود را در مدرسه آغاز کرد.
حال پس از این مدت، متولیان این نهاد از کمبود ۶۰هزار معلم پرورشی می‌گویند؛ آن هم در شرایطی که اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ما بر ضرورت شناخت مسائل جوانان و چگونگی تعامل سازنده با دانش‌آموزان تأکید می‌کند.

با توجه به تفاوت نیازهای پرورشی نوجوانان گذشته با نیازهای نسل امروز، بخش پرورشی وزارت چقدر رویکرد گذشته را تغییر داده یا خواهد داد؟
همان‌طور که می‌دانید انسان موجودی متفکر، انتخابگر و صاحب اختیار است؛ این مبانی موجب می‌شود برای تربیت او به موقعیت‌ها، روش‌ها و قالب‌های مختلف نیاز داشته باشیم. پس مبانی تغییر نمی‌کند بلکه باید شیوه‌ها، قالب‌ها و موقعیت‌ها تغییر کند. بنابراین باید براساس زیست‌بوم جدیدِ نوجوان‌ها و جوان‌ها شرایطی را برای شناسایی و شکوفایی استعدادها و توانمندی‌های آن‌ها فراهم کنیم تا بتوانند در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف زندگی تصمیم‌های درستی بگیرند، ارزش‌ها را بشناسند و به آن‌ها پایبند باشند. در مقطعی این موقعیت‌ها در بازی‌های بومی و محلی با دورهمی‌های دانش‌آموزی شکل می‌گرفت، اما به‌تدریج با حضور دانش‌آموزان در فضاهای مجازی این روش‌ها کمرنگ شدند و متأسفانه فضاهایی نیز که نوجوانان در آن حضور دارند بیشتر جنبه سرگرمی دارد و ما از آن‌ها کمتر برای تقویت جنبه‌های درونی و تربیتی دانش‌آموزان استفاده کرده‌ایم.

تا پیش از تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، رویکردهای پرورشی در مدرسه‌ها بر چه مبنایی تعیین می‌شد؟
تا پیش از تدوین سند، استادان تربیت‌معلم و تربیت مربی مبانی تربیت اسلامی آثار بزرگانی همچون شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر و استادانی مثل حضرت امام(ره)، رهبر معظم انقلاب و مرحوم شهید حقانی را مطالعه می‌کردند و آن‌ها را به صورت الگو درآورده بودند و این الگوها مبنای کار معلمان، مربیان پرورشی و حتی سایر متولیان مدرسه بود. البته با توجه به اینکه محیط آن دوران به گستردگی محیط فعلی نبود، مرجع دانش‌آموزان و نوجوانان شامل خانواده، کتاب‌هایی که می‌خواندند و رسانه ملی بود؛ استادانی که معلمان پرورشی را آموزش می‌دادند می‌توانستند با شیوه‌های اقناعی و تعامل مربیان و دانش‌آموزان و فراهم کردن موقعیت‌های حضور در اردوهای تربیتی، مراسم و مسابقه‌های فرهنگی و هنری تأثیر تربیتی مثبتی روی دانش‌آموزان داشته باشند.

برای ارتقای کیفی مربیان پرورشی همان دوره‌های ضمن خدمت را ادامه می‌دهید یا برنامه دیگری دارید؟
معاونت پرورشی نمی‌خواهد از شیوه‌های قدیمی دوره‌های ضمن خدمت که اثرگذاری کمی دارد و به‌ویژه در روزهای کرونا که مجازی برگزار می‌شد استفاده کند و همان راه را ادامه دهد؛ بلکه پیش‌بینی شده در تابستان و پاییز سال آینده کارگاه‌های حرفه‌ای و مهارتی حضوری برای مربیان برگزار شود. در سال نخست ۶هزار مربی از ۴۲هزار مربی در این کارگاه‌ها شرکت خواهند کرد و در ادامه از همه مربیان درخواست می‌شود در این دوره‌های مهارت‌افزایی، ارتقای توانمندی‌ها و شایستگی‌های حرفه‌ای شرکت کنند.

استانداردهایی که یک معلم پرورشی باید در تعامل با دانش‌آموزان داشته باشد از نظر آموزش و پرورش چیست؟
ابتدا باید از ویژگی‌های ذاتی مثل مهربانی، آرامش، صبر و توانایی ارتباط مؤثر برخوردار باشد و سپس برخی ویژگی‌های اکتسابی را بدست آورد. یک مربی پرورشی باید مانند معلمان در دوره‌های تربیت معلم در دانشگاه فرهنگیان تحصیل کند و علاوه بر آموزش‌های نظری، با شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌های تربیتی مواجهه مستقیم با موقعیت را تجربه و سپس در کنار یک مربی پرورشیِ با تجربه و با صلاحیت در مدرسه، توانمندی‌های لازم را کسب کند.
آنچه یک مربی پرورشی به آن نیاز دارد مخاطب‌شناسی، ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان و مدیریت و راهبری فرهنگی و تربیتی است. مربی باید بتواند از توانمندی‌های مدیر، معلمان مدرسه، اولیا و حتی خود دانش‌آموزان استفاده کند. درواقع باید بتواند مدیریت تربیتی را در مدرسه پایه‌گذاری کند و با استفاده از این مدیریت، محیط تربیتی به‌وجود آورد زیرا فقط در محیط تربیتی امکان رشد روحی و جسمانی همه دانش‌آموزان فراهم می‌شود و ارتقای شایستگی فردی پیدا می‌کنند.

با این‌حال شما در جایی از کمبود ۶۰هزار معلم پرورشی گفته‌اید؛ این کمبود چگونه جبران می‌شود؟
کمبود مربی تربیتی و مشاور در مدرسه‌ها بخشی از دغدغه اصلی کمبود معلم در آموزش و پرورش است. ما علاقه‌مند هستیم مربیان و معلمان پرورشی فقط از طریق دانشگاه فرهنگیان تأمین شوند. البته استفاده از ظرفیت روحانیون و دانشجویان توانمند و نخبه حوزه و دانشگاه که به امور پرورشی و مشاوره علاقه دارند و می‌توانند با گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدت و کسب صلاحیت مربی پرورشی و مشاوره‌ای، خود را برای حضور در مدرسه آماده کنند، از طریق آزمون ماده ۲۸ برای آموزش و پرورش فراهم می‌شود؛ ولی معمولاً به دلیل نیاز شدید بخش آموزش به معلم، سهم معاونت پرورشی از این مسیر بسیار کم است. خوشبختانه سال‌هاست معاونت تبلیغ حوزه علمیه با اعزام تعدادی از روحانیون در طرح امین، یعنی روحانیونی که در تربیت و پرورش دانش‌آموزان تبحر دارند به مدرسه‌ها تا حدودی بخشی از نیاز به مشاور و مربی پرورشی را به طور موقت تأمین کرده اما راهکار اصلی این است که بتوانیم مربیان و معلمان پرورشی تمام وقت در مدرسه داشته باشیم زیرا با راهکارهای موقت نمی‌توان کمبود ۶۰هزار معلم پرورشی مدرسه‌های کشور را جبران کرد.

خبرنگار: اعظم طیرانی